Vaak voorkomende kenmerken van hoogbegaafdheid
Er zijn een aantal kenmerken van hoogbegaafdheid die vaak voorkomen. De beschrijving van de vaak voorkomende kenmerken van hoogbegaafdheid komen uit het boek ‘De begeleiding van hoogbegaafde kinderen’ van James T Webb e.a.
Deze kenmerken kunnen er voor zorgen dat het niet altijd makkelijk is om met een hoogbegaafd kind om te gaan, laat staan om het op te voeden. Deze eigenschappen horen echter bij het hoogbegaafde kind en kunnen in veel situaties ook van pas komen. Binnen onze begeleiding zoeken we naar een goede balans voor kinderen en ouder(s). We kijken samen hoe we bepaalde gedragingen, die uit genoemde of andere eigenschappen naar voren komen, aan kunnen passen. Het kan soms ook genoeg zijn om zaken in een ander (positiever) licht te zien waardoor er meer waardering komt voor het hoogbegaafde kind in al zijn eigenheid.
Onderstaande kenmerken komen vaak voor bij hoogbegaafde kinderen, dit wil natuurlijk niet zeggen dat alle hoogbegaafde kinderen deze kenmerken hebben. De onderling grote verschillen tussen hoogbegaafden komt hierin soms duidelijk naar voren. Voor veel hoogbegaafde kinderen geldt wel dat alles met een grote intensiteit gedaan wordt en de ontwikkeling vaak sprongsgewijs of met overslaan van stappen verloopt. Alle beschreven kenmerken zijn in vergelijking met leeftijdsgenootjes die gemiddeld begaafd zijn.
Is mijn kind hoogbegaafd?
Vanwege de sterke verschillen tussen hoogbegaafde kinderen is herkenning niet altijd makkelijk. Met de door ons ontwikkelde indicatietest kunt u beter zicht krijgen op de mogelijke hoogbegaafdheid van uw zoon en/of dochter.
Intens hoogbegaafd
Van de intense boosheid waarbij geschreeuwd en met spullen gegooid wordt, schrikken ouders maar ook leerkrachten vaak. Deze intensiteit hoort bij de hoogbegaafdheid, al is het niet altijd makkelijk.
- Sterke verbale begaafdheid:
De meeste hoogbegaafde kinderen kunnen eerder praten. Een deel van deze kinderen begint hier juist later mee, maar spreekt dan wel in complete zinnen. Hoogbegaafde kinderen hebben meestal een uitgebreide woordenschat. Ook kunnen ze vaak al vroeg lezen en lezen ze over het algemeen meer en vaker dan andere kinderen. Meestal willen ze uit zichzelf letters en cijfers leren. - Ongebruikelijk goed geheugen:
Deze kinderen vinden het leuk om informatie te krijgen en willen hier ook steeds meer van. Het leren lijkt ze vaak geen moeite te kosten en ze kunnen dingen vaak snel onthouden. - Intense nieuwsgierigheid:
Hoogbegaafde kinderen zijn erg nieuwsgierig en stellen al op jonge leeftijd veel vragen, ze willen vooral weten ‘waarom’ dingen zo zijn of hoe ze in elkaar zitten. Voor de omgeving kan het beantwoorden van de vele vragen soms vermoeiend zijn. - Brede interesse:
Hoogbegaafde kinderen hebben vaak bredere interesses en een erg grote nieuwsgierigheid. Sommige hoogbegaafde kinderen richten zich (tijdelijk) helemaal op één onderwerp en gaan hier erg in op (dit wordt soms als autistisch gedrag geïnterpreteerd). Andere hoogbegaafde kinderen wisselen van de ene naar de andere interesse, dit kan op de omgeving ongeorganiseerd en chaotisch over komen. - Interesse in experimenteren:
Hoogbegaafde kinderen kunnen zich helemaal verliezen in het nadenken over zaken en hiermee experimenteren. Ouders zijn hier niet altijd blij mee omdat de experimenten niet altijd goed doordacht zijn. ‘Wat zou er gebeuren als ik het hele toilet vol wc-papier stop?’ - Sterke fantasie en creativiteit:
Jonge hoogbegaafde kinderen hebben vaak denkbeeldige speelmaatjes en kunnen hier erg serieus mee bezig zijn. Zo moet er aan tafel bijvoorbeeld rekening worden gehouden met het denkbeeldige vriendje wat geen spinazie lust. Soms zijn ouders bang dat dit duidt op emotionele problemen, wanneer een kind echter genegenheid toont en kan ontvangen duidt dit waarschijnlijk eerder op een hoge intelligentie, fantasie en creativiteit. - Opmerkelijk gevoel voor humor:
De grote fantasie en creativiteit komt vanaf 5 á 6 jaar vaak naar voren in een wat ongewoon en associatief gevoel voor humor. Andere kinderen van dezelfde leeftijd kunnen deze grapjes lang niet altijd volgen. Hoogbegaafde kinderen vinden het vaak leuk om woordspelletjes te doen en tegenstrijdigheden te signaleren. - Redenen en achtergronden willen begrijpen:
De creatieve gedachten van hoogbegaafde kinderen zorgen ervoor dat ze over allerlei zaken nadenken. Hierdoor kunnen ze regels en tradities in twijfel trekken. ‘Waarom mag je niet tegen je leerkracht zeggen als hij/zij iets fout doet?’ Vaak zijn ze zich in eerste instantie niet bewust van hun andere kijk op de wereld en snappen niet dat dingen voor kinderen van hun leeftijd soms anders werken. Een kind kan dan bijvoorbeeld erg verbaasd zijn als andere kinderen van vijf nog niet kunnen lezen. - Ongeduld jegens zichzelf en anderen:
De denksnelheid van hoogbegaafde kinderen maakt hen soms ongeduldig tegenover anderen die de dingen nog niet zo snel kunnen of die het nodig hebben om te oefenen voordat ze iets hebben geleerd.
Daarnaast kunnen hooggestemde idealen en een actieve houding ervoor zorgen dat ze ongeduldig zijn tegenover zichzelf. Veel hoogbegaafde kinderen vergelijken zichzelf met oudere kinderen of volwassenen en raken gefrustreerd wanneer ze nog niet eenzelfde prestatie neer kunnen zetten. Bij jonge kinderen treedt er vaak frustratie op omdat hun fijne motoriek nog onvoldoende ontwikkeld is om te kunnen doen wat ze willen. Zo kunnen stiften en potloden door de kamer vliegen omdat een tekening van een boom niet hetzelfde wordt als de boom die ze buiten zien en waarvan ze het plaatje duidelijk in hun hoofd hebben. - Langere aandachtsspanne:
Jonge hoogbegaafde kinderen kijken al langer en aandachtiger naar dingen of mensen in hun omgeving. Ouders van hoogbegaafde kinderen merken vaak op dat hun kind als baby (soms al vlak na de geboorte) lang en aandachtig naar hen keek of hen al snel vanuit de box met de ogen volgde.
Het langer vasthouden van de aandacht blijven deze kinderen kunnen. Hierbij is het wel belangrijk dat het om een onderwerp gaat dat interesse bij hen opwekt. Lang met een taak bezig kunnen zijn wordt wel gezien als één van de meest kenmerkende eigenschappen van hoogbegaafdheid. - Complex denken:
Hoogbegaafde kinderen vinden zaken leuk die minder voor de hand liggen. Ook als ze nog niet naar school gaan kunnen ze al ingewikkelde spelletjes bedenken met allerlei regels. Wanneer andere kinderen deze regels niet begrijpen en er dus niet in mee gaan kan dit voor frustratie zorgen.
Deze voorkeur voor complexiteit kan er voor zorgen dat hoogbegaafde kinderen snel verveeld raken. Dit is vooral bij herhaling en routine matige taken (op school) terug te zien. Omdat hoogbegaafde kinderen daarnaast minder oefening en herhaling nodig hebben om zich iets eigen te maken is het vaak extra moeilijk om het programma op school aan te laten sluiten bij de leerbehoefte van deze kinderen. - Bezorgdheid over sociale of politieke problemen en onrecht:
Hoogbegaafde kinderen maken zich vaak al eerder druk om regels en gedragingen omdat ze de tegenstrijdigheden en oneerlijke zaken in de wereld om hen heen al zien en ervaren. Ook het snel leggen van verbanden kan ervoor zorgen dat ze zich meer dan andere kinderen zorgen maken. Zo waren er hoogbegaafde kinderen die na de tsunami in Thailand in 2004 erg bang werden omdat Nederland ook aan zee ligt en dit dus ook hier zou kunnen plaats vinden. Informatie doseren en zorgen eerlijk en open bespreken kan helpen om een te overmatige bezorgdheid weg te nemen en/of te voorkomen. - Sensitiviteit:
Begaafdheid en sensitiviteit gaan vaak samen. Een hoogbegaafd kind krijgt meer prikkels uit zijn omgeving binnen en reageert hier sterker op. Ze zijn zich vaak bewust van de eigen emoties en kunnen deze duidelijk uiten. Op de omgeving komt dit soms als overdreven over en het wordt niet altijd begrepen. Hoogbegaafde kinderen snappen en voelen vaak goed aan wat er om hen heen gebeurt maar kunnen nog niet altijd met de bijbehorende emoties omgaan. Bijvoorbeeld de onmacht en het verdriet als een kind in de klas wordt gepest of dat er mensen sterven van honger. Deze gevoeligheid kan er voor zorgen dat ze zich snel gekwetst voelen door kritiek of plagerijen en deze kwetsing ook lange tijd onthouden. - Intensiteit:
Een van de meest typische kenmerken van hoogbegaafde kinderen is de hoeveelheid energie die ze hebben. Deze energie ligt ten grondslag aan alle hiervoor beschreven eigenschappen en zorgt ervoor dat alles met veel intensiteit beleefd en gedaan wordt. Alle dingen die gedaan worden doen hoogbegaafde kinderen vaak met veel overgave en ze zijn sterk overtuigd van wat ze geloven. Hierdoor kunnen ze zeer gedreven overkomen. De intensiteit is bijvoorbeeld terug te zien in emotionele uitbarstingen, rivaliteit met broers en zussen en machtsstrijd met volwassenen. Deze kunnen heftig zijn en voor ouders, leerkrachten en omgeving (soms) erg vermoeiend. - Dagdromen:
Doordat hoogbegaafde kinderen zaken vaak intens beleven kunnen ze ook totaal opgaan in hun gedachten of dagdromen. Soms merken ze niet eens meer wat er in hun omgeving gebeurt.
Op basis van de eigenschappen van hoogbegaafde kinderen hebben we een vragenlijst voor ouders ontwikkeld. Met deze vragenlijst kan er een indicatie worden gegeven over hoogbegaafdheid van uw zoon en/of dochter.
Voor leerkrachten is de vragenlijst lastiger in te vullen omdat een deel van de vragen gericht zijn op de vroege ontwikkeling. Zij kunnen ouders natuurlijk wel wijzen op het bestaan van de lijst.